Şeker hastalığı, günümüzde en yaygın görülen sağlık sorunlarından biridir. Şeker hastalığı, kan şekeri seviyesinin normalden yüksek olması durumudur. Kan şekeri seviyesi, vücudun enerji ihtiyacını karşılamak için kullandığı glikoz adlı maddenin kandaki miktarını ifade eder. Kan şekeri seviyesi, pankreas adlı organ tarafından salgılanan insülin hormonu ile düzenlenir. İnsülin hormonu, glikozun hücrelere girmesini sağlar ve böylece kan şekeri seviyesini düşürür. Şeker hastalığı olan kişilerde, pankreas yeterli insülin üretemez veya vücut üretilen insüline karşı direnç gösterir. Bu durumda, kan şekeri seviyesi yükselir ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açar.
Şeker hastalığına bağlı olarak gelişen sağlık sorunlarından biri de diyabetik ayaktır. Diyabetik ayak, şeker hastalarının ayaklarında oluşan kronik yaralardır. Diyabetik ayak yaraları, tedavi edilmediği takdirde enfeksiyon, kangren ve hatta ayak veya bacak kaybına kadar ilerleyebilir. Bu nedenle, diyabetik ayak yaralarının erken tanısı ve tedavisi hayati önem taşır.
Bu makalede, diyabetik ayak nedir, neden oluşur, nasıl belirti verir ve nasıl tedavi edilir gibi soruların cevaplarını bulacaksınız.
Diyabetik Ayak Nedir?
Diyabetik ayak, şeker hastalığına bağlı olarak ayaklarda oluşan kronik yaralardır. Diyabetik ayak yaralarının oluşmasının temel nedeni, şeker hastalığının ayaklardaki sinir ve damar sistemine verdiği zarardır. Şeker hastalığı olan kişilerde, kan şekeri seviyesinin uzun süre yüksek kalması sonucunda sinirler hasar görür ve duyu kaybı meydana gelir. Bu duruma diyabetik nöropati denir. Diyabetik nöropati olan kişilerde, ayaklarda yanma, uyuşma, karıncalanma gibi hisler ortaya çıkabilir veya tam tersine hiçbir his olmayabilir. Duyu kaybı olan kişilerde, ayaklarda oluşan küçük yaralanmalar veya enfeksiyonlar fark edilmeyebilir veya önemsenmeyebilir. Bu yaralanmalar veya enfeksiyonlar zamanla büyüyerek diyabetik ayak yarasına dönüşebilir.
Şeker hastalığı olan kişilerde, kan şekeri seviyesinin uzun süre yüksek kalması sonucunda damarlar da hasar görür ve daralır veya tıkanır. Bu duruma diyabetik vaskülopati denir. Diyabetik vaskülopati olan kişilerde, ayaklara giden kan akımı azalır ve dokular yeterli oksijen ve besin alamaz. Bu durum, yaraların iyileşmesini geciktirir veya engeller. Ayrıca, kan akımının azalması, enfeksiyonların yayılmasını kolaylaştırır ve kangren gelişme riskini artırır.
Diyabetik Ayak Neden Oluşur?
Diyabetik ayak yaralarının oluşmasının temel nedeni, şeker hastalığının ayaklardaki sinir ve damar sistemine verdiği zarardır. Şeker hastalığı olan kişilerde, kan şekeri seviyesinin uzun süre yüksek kalması sonucunda sinirler hasar görür ve duyu kaybı meydana gelir. Bu duruma diyabetik nöropati denir. Diyabetik nöropati olan kişilerde, ayaklarda yanma, uyuşma, karıncalanma gibi hisler ortaya çıkabilir veya tam tersine hiçbir his olmayabilir. Duyu kaybı olan kişilerde, ayaklarda oluşan küçük yaralanmalar veya enfeksiyonlar fark edilmeyebilir veya önemsenmeyebilir. Bu yaralanmalar veya enfeksiyonlar zamanla büyüyerek diyabetik ayak yarasına dönüşebilir.
Şeker hastalığı olan kişilerde, kan şekeri seviyesinin uzun süre yüksek kalması sonucunda damarlar da hasar görür ve daralır veya tıkanır. Bu duruma diyabetik vaskülopati denir. Diyabetik vaskülopati olan kişilerde, ayaklara giden kan akımı azalır ve dokular yeterli oksijen ve besin alamaz. Bu durum, yaraların iyileşmesini geciktirir veya engeller. Ayrıca, kan akımının azalması, enfeksiyonların yayılmasını kolaylaştırır ve kangren gelişme riskini artırır.
Diyabetik ayak yaralarının oluşmasında, şeker hastalığının yanı sıra bazı risk faktörleri de rol oynar. Bu risk faktörleri şunlardır:
- Ayak bakımına yeterli özen göstermemek
- Ayaklarda şekil bozukluğu, nasır, tırnak batması gibi sorunlar olması
- Ayakkabı seçiminde uygun olmayan modelleri tercih etmek
- Sigara içmek
- Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, obezite gibi diğer sağlık sorunları olması
- Yaşlılık
Diyabetik Ayak Evreleri Nelerdir?
Diyabetik ayak yaraları, oluşum şekline ve şiddetine göre farklı evrelere ayrılır. Diyabetik ayak evreleri şunlardır:
Evre 0:
Ayakta herhangi bir yara yoktur, ancak ayakta duyu kaybı, şekil bozukluğu veya damar tıkanıklığı gibi risk faktörleri vardır.
Evre 1:
Ayakta yüzeysel bir yara vardır, ancak kemik veya eklem tutulumu yoktur.
Evre 2:
Ayakta derin bir yara vardır, kemik veya eklem tutulumu vardır.
Evre 3:
Ayakta derin bir yara vardır, kemik veya eklem tutulumu vardır, enfeksiyon gelişmiştir.
Evre 4:
Ayakta derin bir yara vardır, kemik veya eklem tutulumu vardır, enfeksiyon gelişmiştir, kangren başlamıştır.
Evre 5:
Ayakta derin bir yara vardır, kemik veya eklem tutulumu vardır, enfeksiyon gelişmiştir, kangren ilerlemiştir.
Diyabetik ayak evreleri, tedavi planlaması ve prognoz için önemlidir. Diyabetik ayak evresi ilerledikçe, tedavi zorlaşır ve komplikasyon riski artar.
Diyabetik Ayak Belirtileri Nelerdir?
Diyabetik ayak yaraları, genellikle ayak tabanında veya parmak aralarında görülür. Diyabetik ayak yaralarının belirtileri şunlardır:
- Ayakta kızarıklık, şişlik, ısı artışı veya renk değişimi olması
- Ayakta ağrı, yanma, uyuşma veya karıncalanma hissi olması
- Ayakta açık yara, ülser, kabuklanma, çatlama veya kanama olması
- Yaradan kötü kokulu akıntı gelmesi
- Yaranın etrafında siyahlaşma veya kangren gelişmesi
Diyabetik ayak yaralarının belirtilerini fark ettiğinizde vakit kaybetmeden bir doktora başvurmalısınız. Erken tanı ve tedavi, komplikasyonların önlenmesinde çok önemlidir.
Diyabetik Ayak Tedavisi Nasıl Yapılır?
Diyabetik ayak tedavisi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Diyabetik ayak tedavisinde amaç, yaranın iyileştirilmesi, enfeksiyonun kontrol altına alınması ve ayak veya bacak kaybının önlenmesidir. Diyabetik ayak tedavisinde şu yöntemler uygulanabilir:
- Kan şekeri seviyesinin düzenli olarak takip edilmesi ve kontrol altında tutulması
- Yaranın temizlenmesi, pansuman yapılması ve enfeksiyona karşı antibiyotik verilmesi
- Yaranın üzerine basıncın azaltılması için özel ayakkabılar veya ortezler kullanılması
- Yaranın iyileşmesini hızlandırmak için hiperbarik oksijen tedavisi, negatif basınçlı yara tedavisi, doku mühendisliği gibi yöntemlerin uygulanması
- Damar tıkanıklığının giderilmesi için anjiyoplasti veya baypas ameliyatı yapılması
- Kangren gelişmiş ise enfeksiyonun yayılmasını önlemek için parmak, ayak veya bacak kesilmesi (ampütasyon) yapılması
Diyabetik ayak tedavisinde en önemli nokta, hastanın doktorunun önerilerine uygun olarak ayak bakımını yapması ve düzenli olarak kontrole gelmesidir.
Diyabetik Ayaktan Korunmak İçin Neler Yapılmalıdır?
Diyabetik ayaktan korunmak için şu önlemleri alabilirsiniz:
- Kan şekeri seviyenizi düzenli olarak ölçün ve doktorunuzun belirlediği aralıkta tutmaya çalışın.
- Sigara içmeyin ve alkol kullanmayın.
- Sağlıklı beslenin ve kilonuzu kontrol altında tutun.
- Düzenli egzersiz yapın ve fiziksel aktivitenizi artırın.
- Ayaklarınızı her gün ılık suyla yıkayın ve kurulayın. Ayaklarınızı nemlendirin ve çatlaklara karşı koruyun. Ayaklarınızda nasır, tırnak batması, mantar, yara veya enfeksiyon gibi sorunları fark ederseniz doktorunuza danışın.
- Ayaklarınızı her gün inceleyin ve yaralanma veya enfeksiyon belirtisi olup olmadığını kontrol edin. Gerekirse bir ayna veya başka bir kişiden yardım alın.
- Ayaklarınızı sıcak veya soğuk sıcaklıklardan koruyun. Çok sıcak suyla yıkamayın, sıcak battaniye veya şişe kullanmayın, çıplak ayakla kar veya buz üzerinde yürümeyin.
- Ayakkabı ve çorap seçimine dikkat edin. Ayakkabılarınızın rahat, uygun ve temiz olmasına özen gösterin. Çoraplarınızın pamuklu, naylonsuz ve dikişsiz olmasına dikkat edin. Ayakkabı ve çoraplarınızı giymeden önce içlerinde yabancı cisim olup olmadığını kontrol edin.
- Ayak bakımı için profesyonel yardım alın. Ayaklarınızda şekil bozukluğu varsa ortopedik ayakkabı veya ortez kullanın. Ayaklarınızda nasır varsa podiatrist (ayak uzmanı) tarafından temizletin. Tırnaklarınızı düzgün bir şekilde kesin ve batmasını önleyin.
Diyabetik Ayak ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Diyabetik ayak ile ilgili sık sorulan sorular ve cevapları şunlardır:
Diyabetik ayak ağrısına ne iyi gelir?
Diyabetik ayak ağrısı, sinir hasarından kaynaklanabilir. Bu durumda, doktorunuzun reçete ettiği ağrı kesici ilaçları kullanabilirsiniz. Ayrıca, ayaklarınıza masaj yapmak, sıcak veya soğuk kompres uygulamak, akupunktur veya meditasyon gibi yöntemler de ağrınızı hafifletebilir.
Diyabetik ayak ne zaman kesilir?
Diyabetik ayaktan kaynaklanan kangren geliştiğinde, enfeksiyonun yayılmasını önlemek için parmak, ayak veya bacak kesilmesi (ampütasyon) yapılabilir. Ampütasyon kararı, doktorunuzun değerlendirmesine göre verilir. Ampütasyon öncesi ve sonrasında fizik tedavi ve psikolojik destek almanız gerekir.
Diyabetik ayak şişmesi neden olur?
Diyabetik ayak şişmesi, kan akımının azalması, enfeksiyon, iltihaplanma veya kalp yetmezliği gibi nedenlerle oluşabilir. Diyabetik ayak şişmesi olan kişilerde, yara iyileşmesi zorlaşır ve komplikasyon riski artar. Diyabetik ayak şişmesini önlemek için, tuz alımını azaltmak, bacakları yüksekte tutmak, sıkı çorap veya bandaj kullanmamak gibi önlemler alabilirsiniz.
Diyabetik ayaktan korunmak için bu önlemleri almanız, sağlığınız ve yaşam kaliteniz için çok önemlidir. Unutmayın, diyabetik ayaktan korunmanın en etkili yolu, şeker hastalığınızı iyi yönetmektir.
Erken Tanı Hayat Kurtarır
Diyabetik ayak, şeker hastalığına bağlı olarak ayaklarda oluşan kronik yaralardır. Diyabetik ayaktan korunmak için şeker hastalığınızı iyi yönetmeniz ve ayak bakımına özen göstermeniz gerekir. Diyabetik ayak yaralarının erken tanısı ve tedavisi, komplikasyonların önlenmesinde çok önemlidir. Diyabetik ayak ile ilgili sık sorulan soruların cevaplarını bu makalede bulabilirsiniz.
İçindekiler
