Balon balığı, ılıman denizlerde yaşayan bir balık türüdür. Akdeniz, Ege ve Marmara’da taşlık ve yosunlu bölgelerde yaşar. Halk dilinde “Balon Balığı” olarak bilinir. Dipte yatarak başının üstündeki gözleri ile küçük canlıları veya balıkları görüp avlar. Nisan – Mayıs aylarında kışladıkları derin sulardan sahillere, bazen de acısu bölgelerine sokulup Temmuz – Eylül arasında üreme yapar. 10 – 20 000 yumurta döker. Yavrular önce planktonlarla daha sonra omurgasızlarla beslenir.
En dikkat çekici özelliği, kendini tehlike altında hissettiğinde şişerek kendi hacminin 3 katına kadar su ile doldurmasıdır. Bu şekilde hem daha büyük ve korkutucu görünür hem de yutulması zorlaşır. Ayrıca balon balığının eti, karaciğeri, yumurtaları ve bazen de derisi tetrodotoksin adı verilen çok güçlü bir zehir içerir. Bu zehir, kas felci yaparak nefes darlığı yaratabilmekte, dolaşım yetmezliğine bağlı ölümle sonuçlanabilen zehirlenme yaratabilmektedir.
Balon balığı, ülkemizde ve dünyada bazı yerlerde bir lezzet olarak tüketilmektedir. Ancak bu çok riskli bir iştir. Çünkü balığın zehri, pişirme veya dondurma gibi işlemlerle etkisiz hale gelmez. Bu balığı yemek isteyenler, sadece bu konuda uzmanlaşmış aşçılara güvenmelidir. Aksi takdirde ölümcül sonuçlar doğurabilir.
Bu makalede, balon balığı hakkında merak edilen soruları cevaplayacağız. Balon balığı nedir, zararları nelerdir, nasıl avlanır, nasıl pişirilir ve nasıl yenir gibi soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.
Balon Balığı Nedir?
Balon balığı, Tetraodontidae familyasına ait bir balık türüdür. Bilimsel adı Lagocephalus sceleratus olan bu balık, Sudan çıktığında kurbağa gibi vıraklamasından dolayı kurbağa balığı olarak da adlandırılmıştır. Balon balığı, genellikle gri veya kahverengi renkte olup üzerinde siyah benekler bulunur. Boyu 30-40 cm arasında değişir.
Balon Balığı Nerede Yaşar?
Akdeniz, Ege ve Marmara’da taşlık ve yosunlu bölgelerde yaşar. Dipte yatarak başının üstündeki gözleri ile küçük canlıları veya balıkları görüp avlar. Nisan-mayıs aylarında kışladıkları derin sulardan sahillere, bazen de acı su bölgelerine sokulup temmuz-eylül arasında üreme yapar. Balon balıkları 10 bin ila 20 bin arasında yumurta bırakırlar ve yavruları önce planktonlarla daha sonra omurgasızlarla beslenir1.
Balon Balığı Zehirli mi?
Balon balığının eti, karaciğeri, yumurtaları ve derisi tetrodotoksin adı verilen bir nörotoksin içerir. Bu toksin, insan vücudunda kas felci, nefes darlığı, dolaşım yetmezliği ve kalp durması gibi belirtilere neden olabilir. Balon balığı zehrinin 2 miligramlık dozu 50 kilo ağırlığında bir insanı rahatlıkla öldürebilir2. Balon balığı zehirlenmesi için panzehir yoktur, ancak erken müdahale ile hayat kurtarılabilmektedir.
Balon Balığı Yenir mi?
Eti zehirsizdir ve pişirilerek tüketilebilir. Ancak bu çok riskli bir iştir, çünkü zehirli organlarından en ufak bir parça bile ete bulaşırsa ölümcül olabilir. Bu nedenle balon balığını pişirmek için özel eğitim almış şefler gerekmektedir. Japonya’da fugu adı verilen bu balık, lüks restoranlarda sunulan bir lezzettir. Ancak her yıl onlarca kişi fugu zehirlenmesinden ölmektedir. Türkiye’de ise balon balığının yenmesi yasaktır ve kesinlikle tavsiye edilmemektedir.
Balon Balığı Zararları Nelerdir?
Zararları, hem insanlar hem de diğer deniz canlıları için ciddidir. Balon balığının eti, karaciğeri, yumurtaları ve bazen de derisi tetrodotoksin adı verilen çok güçlü bir zehir içerir. Bu zehir, kas felci yaparak nefes darlığı yaratabilmekte, dolaşım yetmezliğine bağlı ölümle sonuçlanabilen zehirlenme yaratabilmektedir.
Tetrodotoksinin belirtileri şunlardır:
- Uyuşma
- Karıncalanma
- Baş dönmesi
- Bulantı
- Kusma
- İshal
- Terleme
- Göz bebeklerinin büyümesi
- Kalp atışlarının yavaşlaması
- Tansiyon düşmesi
- Solunum güçlüğü
- Bilinç kaybı
- Ölüm
Tetrodotoksin zehirlenmesinin tedavisi yoktur. Sadece semptomatik tedavi uygulanabilir. Zehirlenen kişiye oksijen verilir, solunumu desteklenir, sıvı verilir, kan basıncı ve kalp ritmi izlenir. Zehirlenmenin şiddetine bağlı olarak, zehirlenen kişi birkaç saat içinde ölebilir veya iyileşebilir.
Zehri, sadece insanlar için değil, diğer deniz canlıları için de tehlikelidir. Balon balığı, işgalci bir balıktır. Bazı türleri yerli balıkların neslini tehdit eder. Ayrıca balon balığı, oltaları kopardığı için balıkçıların da düşmanıdır.
Balon Balığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Balon Balığı Nasıl Avlanır?
Avlamak isteyenler, özel bir izne sahip olmalıdır. Çünkü balon balığının karaya çıkarılması ve satılması yasaktır. Balon balığı avlamak için genellikle canlı yem veya yapay yem kullanılır. Balık oltaya atladığında, hemen yukarıya çekilmelidir. Balık su yüzeyine yaklaştığında, şişerek kendi hacminin 3 katına kadar su ile doldurur ve gittikçe ağırlaşır. Bu nedenle, balıkçılar balığı çekerken zorlanabilirler.
Balıkçılar balığı çektikten sonra, çok dikkatli olmalıdırlar. Çünkü balon balığının düz dişleri, insan parmağını bile koparabilir. Ayrıca balon balığının dikenleri, zehirli olduğu için cilde batmamalıdır. Balıkçılar, balığı bir bezle tutarak, dikenlerine dokunmadan oltadan ayırmalıdırlar. Balıkçılar, balığı karaya çıkarmamalı, hemen denize geri bırakmalıdırlar.
Balon Balığı Nasıl Pişirilir?
Pişirmek için özel eğitim almış şefler gerekmektedir. Zehirsiz etini ayıklamak için çok dikkatli olmak gerekir. Zehirli organlarından herhangi biri ete bulaşırsa ölümcül olabilir. Bu nedenle balon balığını pişirmeye kalkışmamak en iyisidir.
Balon balığını pişirmek isteyenler, sadece bu konuda uzmanlaşmış aşçılara güvenmelidir. Aşçılar, balığı özel bir bıçakla keserek, zehirli organlarını ve derisini atarlar. Daha sonra etini ince dilimler halinde keserler. Balon balığının eti genellikle çiğ olarak servis edilir. Bazı durumlarda ise haşlanır veya kızartılır.
Balon Balığı Neden Şişer?
Kendini tehlikede hissettiği zaman şişer. Bu şekilde hem daha büyük ve korkutucu görünür, hem de dikenlerini daha etkili bir şekilde savunma aracı olarak kullanır. Balon balığı şişerken su veya hava yutar. Su yutarak şişen balıklar denizde, hava yutarak şişen balıklar ise karada yaşar.
Balon Balığı Nasıl Yenir?
Eti zehirsizdir ve pişirilerek tüketilebilir. Ancak bu çok riskli bir iştir. Çünkü balon balığının zehri, pişirme veya dondurma gibi işlemlerle etkisiz hale gelmez. Balon balığını yemek isteyenler, sadece bu konuda uzmanlaşmış aşçılara güvenmelidir. Aksi takdirde ölümcül sonuçlar doğurabilir.
Eti genellikle çiğ olarak servis edilir. Bazı durumlarda ise haşlanır veya kızartılır. Balon balığının eti beyaz ve yumuşaktır. Tadı ise hafif ve tatlıdır. Balon balığını yemek için genellikle soya sosu, sirke, limon suyu veya baharatlar kullanılır.
Balon balığını yemek isteyenler, Japonya’da fugu adı verilen bu lezzeti deneyebilirler. Fugu, lüks restoranlarda sunulan bir yemektir. Ancak her yıl onlarca kişi fugu zehirlenmesinden ölmektedir. Türkiye’de ise balon balığının yenmesi yasaktır ve kesinlikle tavsiye edilmemektedir.
Sonuç
Balon balığı, ılıman denizlerde yaşayan zehirli bir balık türüdür. Kendini tehlikede gördüğü zaman şişer ve bu yüzden adı balon balığı olarak anılır. Balon balığının eti zehirsizdir ve pişirilerek tüketilebilir. Ancak bu çok riskli bir iştir, çünkü zehirli organlarından en ufak bir parça bile ete bulaşırsa ölümcül olabilir. Bu nedenle balon balığını yememek en güvenli seçenektir.
Kaynaklar:
1: Balon Balığı nedir? Balon Balığı zehirli midir? – Hürriyet
2: Balon balığı nedir, yenir mi, nerede yaşar, zehirli mi? – KARAR
3: Fugu: Japonya’da ölüm riski taşıyan lezzet – BBC News Türkçe
